Zoals elk jaar is de Waterweek een gelegenheid om na te denken over de uitdagingen op het gebied van water en om bedrijven op te roepen actie te ondernemen om hun bedrijven en hun lokale gemeenschappen te beschermen.
De rol en het gebruik van water zijn alomtegenwoordig in de levenscyclus van alles wat wij als mensen nodig hebben, gebruiken en produceren. In bepaalde gebieden is het een van de meest betwiste hulpbronnen geworden. In tegenstelling tot de aanpak van de koolstofuitstoot waarmee de wereld wordt geconfronteerd, is de watercrisis een mondiale uitdaging die lokaal moet worden aangepakt. Het aanvullen van het grondwaterpeil in Vlaanderen zal geen invloed hebben op het grondwaterpeil in Marokko. De klimaatverandering blijkt echter voortdurend een van de grootste bedreigingen van het mondiale watersysteem te zijn. We moeten begrijpen dat water en emissies uitdagingen zijn die gezamenlijk moeten worden aangepakt en een aanzienlijke en complexe impact op elkaar hebben.
Wat zijn de uitdagingen voor de watervoorraden?
De uitdagingen op het gebied van water hebben gevolgen op verschillende niveaus. In de ogen van het publiek blijven watergerelateerde risico’s meestal beperkt tot fysieke risico’s zoals droogte en overstromingen. Watergerelateerde risico’s kunnen echter aanzienlijke gevolgen hebben voor de economische en politieke stabiliteit.
Wereldwijd gaat 70% van het waterverbruik op aan voedselproductie, waarvan 30% verloren gaat of verspild wordt. Volgens een onderzoek van Morgan Stanley zal de kloof tussen de wereldwijde vraag naar en het aanbod van zoet water tegen 2030 oplopen tot 40%. Om dit in een economisch perspectief te plaatsen: de Wereldbank schat dat waterschaarste de groei van het BBP van landen die het risico lopen op waterschaarste tegen 2050 met 11,5% negatief kan beïnvloeden. De combinatie van deze economische implicaties met de humanitaire risico’s in verband met de onbeschikbaarheid van schoon water leidt gemakkelijk tot politieke spanningen.
Dit is het geval voor het conflict over de bouw van de Grote Ethiopische Renaissance Dam (GERD) in de Blauwe Nijl, de belangrijkste zijrivier van de Nijl. Het reservoir dat de waterkrachtcentrale van de GERD voedt, is groot genoeg om de volledige jaarlijkse stroom van de Blauwe Nijl op te slaan, wat de stroomafwaarts gelegen landen Egypte en Soedan, die voor 90% afhankelijk zijn van de Nijl voor de levering van zoet water, zorgen baart. Door de GERD kan Ethiopië controle uitoefenen over de stroom van de zogenaamde levensader in Egypte en Soedan, wat leidt tot politieke instabiliteit in deze regio. Het GERD-geval leert ons dat het profiteren van hernieuwbare energiebronnen conflicten kan veroorzaken met de afhankelijkheid van waterbronnen.
Op Europees niveau:
Conflicten zoals het GERD-project lijken misschien ver weg voor de inwoners van het Europese continent, maar de gevolgen van de klimaatverandering hebben ertoe geleid dat waterschaarste in Europa niet langer als een zeldzame gebeurtenis wordt beschouwd. Het rapport van het Europees Milieuagentschap (EMA) van 2021 vermeldt dat 30% van de Europeanen jaarlijks te maken krijgt met waterstress. De klimaatverandering versterkt de frequentie en intensiteit van droogtes en hittegolven in verschillende landen, waardoor de druk op de beschikbaarheid van water door landbouw, industrie en toerisme toeneemt. De EU heeft een aantal richtlijnen aangenomen om het waterprobleem aan te pakken, waaronder de EU-kaderrichtlijn water (KRW), de EU-richtlijn overstromingen, de richtlijn behandeling stedelijk afvalwater (UWWTD) en de drinkwaterrichtlijn. Het EMA is echter van mening dat de uitvoering en de doeltreffendheid van dit beleid moeten worden verbeterd.
De door droogte getroffen rivier de Po in Italië heeft economische en politieke gevolgen dichter bij huis aan het licht gebracht. In de vallei van de Po, die ongeveer 40% van het voedsel van het land produceert, waaronder tarwe en rijst, valt al maandenlang nauwelijks regen. Volgens de confederatie van nationale landbouwproducenten worden de economische gevolgen voor de van de rivier afhankelijke landbouwers geschat op meer dan 3 miljard euro. Andere dramatische economische gevolgen van de droogte van 2022 in Europa zijn de verstoring van kerncentrales in Frankrijk door het opdrogen van de rivier de Loire en het krimpen van de Rijn, waardoor de scheepvaart dreigt stil te vallen.
In België:
In 2019 staat België in een rapport van het World Resources Institute (WRI) op de 23e plaats van 164 landen wat betreft waterschaarste, de derde plaats in Europa. Ook in België is overconsumptie van water een ernstig probleem. Marc Van Molle, professor fysische geografie aan de Vrije Universiteit Brussel (VUB), vertelde aan de Brusselse Times dat België voor meer dan tweederde van zijn dagelijkse waterverbruik afhankelijk is van andere landen. Dit bewijst dat het historisch regenachtige weer van een land geen voldoende indicator is van zijn waterrijkdom, en dat mensen nog steeds drie keer meer middelen kunnen gebruiken dan de capaciteit van het land.
Een van de programma’s van overheidsorganisaties in België is de Vlaamse Blue Deal, die stelt dat water een schaars en kostbaar goed is en dat vertaalt zich nog niet in ons dagelijks gebruik. Daarom spreekt de Blue Deal iedereen aan: de gewone burger, steden en gemeenten, industrie en landbouw. De Blue Deal erkent dat Vlaanderen qua waterbeheer tot de slechtste leerlingen van de klas behoort en probeert de van nature sponzige bodemstructuur terug te winnen door wetgeving op het gebied van waterbeheer in te stellen. Zoals gezegd geldt deze Blue Deal ook voor bedrijven. België importeert twee derde van zijn dagelijkse waterverbruik, waardoor de watervoorziening van bedrijven indirect afhankelijk is van andere landen. Samen met het risico van shutdowns tijdens droogteperiodes zijn dit potentiële implicaties om rekening mee te houden omdat ze de bedrijfscontinuïteit van bedrijven kunnen aantasten.
Wat kan uw bedrijf doen?
Deze risico’s benadrukken het belang om te anticiperen op toekomstige crises voordat ze plaatsvinden, door het watergebruik zoveel mogelijk te optimaliseren en de waterbronnen te diversifiëren. Prioriteit geven aan water binnen de waardeketen van bedrijven en investeren in strategieën om watergerelateerde risico’s te beperken kan bedrijven op meerdere niveaus ten goede komen. De wereldwijde wateruitdaging schept de mogelijkheid voor een gezamenlijke aanpak van beter waterbeheer. Door zich in te zetten voor water hebben bedrijven één grote kans voor zich: het creëren van een samenwerking met naburige bedrijven, steden, gemeenten en natuurorganisaties. Inspirerende projecten voor intersectoraal efficiënt gebruik van water zijn te zien op de website van Proeftuinen Droogte.
Door de wereldwijde aandacht voor de aanpak van broeikasgasemissies en de torenhoge energieprijzen is de aanpak van watervraagstukken vaak op de prioriteitenlijst van bedrijven komen te staan. Deze onderwerpen mogen echter niet los van elkaar worden behandeld, aangezien het oppompen, de behandeling en de distributie van water tot 8% van de wereldwijde energieproductie verbruiken. Vermindering van het waterverbruik leidt rechtstreeks tot vermindering van het energieverbruik en de daarmee samenhangende emissies van de behandeling van dit water vóór verbruik in de waardeketen. Door te investeren in een verschuiving van de behandeling van water van de waterdistributeurs naar de bedrijfslocatie worden bovendien de bedrijfscontinuïteitsrisico’s in verband met de afhankelijkheid van een derde partij voor water verminderd.
Zoals aan het begin van dit artikel is gesteld, moet het mondiale waterprobleem waarvoor wij staan, lokaal worden aangepakt. Aangezien een beter waterbeheer echter een enorme rol speelt bij de beperking van de klimaatverandering doordat watervoorraden vrijkomen om natuurlijke ecosystemen te voeden (bv. blauwgroene steden die een verkoelend effect hebben en wetlands die als belangrijke koolstofputten fungeren), moet ervan worden uitgegaan dat de aanpak van de plaatselijke waterproblemen collectief zal bijdragen tot de beperking van de klimaatverandering en de daarmee samenhangende gevolgen.
Hoe kan uw bedrijf zijn watervoetafdruk verkleinen en zijn waterbeheer verbeteren? Aarzel niet om contact op te nemen met onze expert, Suzanne Reinartz, voor meer inzichten en begeleiding in uw waterbeheer.
