Updated: Jun 17
Deze dinsdag vond in onze kantoren een impactsessie plaats onder de titel “Hoe kunnen we onze individuele en collectieve impact maximaliseren om de ecologische en sociale overgang te versnellen?”. Ons team kreeg de kans om Marc Lemaire’s filosofische benadering van duurzaamheid te verkennen.
Marc Lemaire is handelsingenieur en landbouweconoom. Hij was medeoprichter en bestuurder van 3 bedrijven die actief zijn in de duurzame economie. Hij was ook adviseur van 3 regionale en federale ministers van Klimaat, Energie en Milieu. Een paar jaar geleden was hij zo dicht bij een burn-out toen een sjamanistische ceremonie zijn spirituele leven radicaal veranderde. Dagelijkse spirituele praktijken zoals mindfulness en meditatie deden hem de natuur vanuit een nieuw perspectief bekijken. Tegenwoordig richt hij zich op het opzetten van nieuwe duurzame economische modellen op basis van eco-gecentreerde spiritualiteit.
Het schema van zwakke en sterke duurzaamheid vormt de eerste stap om Marc’s standpunt te begrijpen. Zwakke duurzaamheid, waarin duurzaamheid voorkomt als het snijpunt van economie, maatschappij en milieu, alsof deze elementen onderling inwisselbaar zijn, is een misvatting die al jaren de ronde doet. In sterke duurzaamheid verschijnt het milieu als de grote entiteit die de anderen omvat om de complementaire relatie tussen deze elementen aan te tonen. Met andere woorden, de economie en de mensen zouden niet hebben bestaan zonder moeder natuur.
Marc neemt in feite de conclusie over van Tim Jackson, een Brits ecologisch econoom en hoogleraar duurzame ontwikkeling, die 13 jaar geleden in zijn boek “Welvaart zonder groei” stelde dat het met het huidige mondiale macro-economische systeem onmogelijk is de duurzame doelstellingen om de temperatuurstijging tot 1,5°C te beperken, te bereiken. Dezelfde conclusie werd getrokken door de Japanse econoom Yoichi Kaya en zijn beroemde Kaya-vergelijking die aantoont dat de CO2-emissies worden bepaald door 4 fundamentele factoren: bevolking, BBP per hoofd van de bevolking, energie-intensiteit en koolstofintensiteit. Bij een voortdurend groeiende bevolking en productie toont deze vergelijking aan dat de emissies zullen blijven toenemen tenzij de energie-intensiteit en/of de koolstofintensiteit worden verminderd. Het is waar dat het noodzakelijk is onze productie en consumptie te verminderen om de uitstoot te verminderen en zo de temperatuur op aarde zo laag mogelijk te houden. Het bewijs voor deze conclusies is de temperatuurstijging die we vandaag in India en andere landen in de wereld zien.
Dit gezegd zijnde, vragen we ons allemaal af: maar wat kunnen we doen? Lemaire vond het antwoord om de duurzame doelen te bereiken in de kleinste aspecten van het leven en hij vatte het samen in drie woorden: door een vrouwelijke, bewuste en animistische economie. Een welomschreven uitleg is te vinden in zijn boek “L’économie a-t-elle une âme?” (Heeft de economie een ziel?).
Kortom, de eerste stappen om de planetaire grenzen te respecteren zijn het tempo van ons leven te vertragen, ons te ontdoen van giftige relaties, op te houden het gewicht van de problemen van het leven te dragen, ons doel te vinden en tenslotte ons meer te verbinden met de natuur en het evenwicht te herstellen tussen onze Yin en Yang energieën[1].
Spirituele overtuigingen kunnen worden verdeeld in 3 grote delen: Antropocentrisme, biocentrisme en ecocentrisme. Het eerste is een mensgerichte benadering die gelooft in de mens als superieur aan alle andere organismen. De tweede richt zich op alle levende componenten van de natuur en ziet ze als heilige elementen. En de derde gelooft in het hele ecosysteem als een goddelijk element. Aangezien alle drie de overtuigingen neerkomen op de relatie van de mens met de natuur, is Marc Lemaire er sterk van overtuigd dat onze overtuigingen en percepties het antwoord zijn op onze toekomst.
Zal de klimaatverandering ooit stoppen? Zijn we in staat om de doelstellingen van het Akkoord van Parijs te bereiken? Zijn we in staat de economie te veranderen die ons verhindert de doelstellingen voor duurzame ontwikkeling te bereiken? Wel, niet voordat we onze spirituele benadering verschuiven naar een eco/bio-centrische benadering en zowel levende als niet-levende componenten even belangrijk gaan vinden. Het huidige antropocentrische economische model dat de mens bovenaan de hiërarchie plaatst, is er niet in geslaagd de planeet in stand te houden.
“Planet(ar)ism” is het woord dat Marc Lemaire bedacht om zijn denken over een nieuw economisch model gebaseerd op animisme te beschrijven. “De hulpbronnen en productiemiddelen komen van de planeet en behoren toe aan de planeet, en niet aan de bedrijven” aldus Marc. Hij stelt een lijst van praktische oplossingen voor bedrijven voor om deze filosofie binnen hun afdelingen te vertalen. Hij roept werknemers, ongeacht hun functie, op om te geloven dat hun missie op het werk is om in gelijke mate te zorgen voor de klanten en de natuur in plaats van zich te richten op winst. Hij moedigt ook aan om geld te zien als een circulerende energie in plaats van een doel, om geluk op het werk te bespreken en om samen te werken met concurrenten in plaats van te concurreren. De kers op de taart is zijn suggestie om iemand aan te nemen die de levende (niet-menselijke) componenten van het bedrijf vertegenwoordigt en de natuur een stem geeft in het bedrijf.
Een geheel nieuwe spiritualiteit op individueel en collectief niveau wordt voorgesteld door Marc Lemaire om de economie te veranderen, de Aarde te redden, en het antwoord te vinden op de vraag: Heeft de economie een ziel?
[1] Yin en Yang is een complex begrip in de oude Chinese filosofie. Het staat voor tegengestelde krachten die tegelijkertijd complementair zijn in de natuurlijke wereld. Yin staat voor duisternis, vrouwelijkheid, passiviteit en de aarde, terwijl yang staat voor licht, mannelijkheid, activiteit en de hemel..
